Post by AUA Teshwiqat Bolumi on Sept 22, 2009 8:11:41 GMT 10
Awstraliye Uyghur Xewerliri
Awstraliyining Iltijaliqqa Qayta Qarap Chiqish Soti Xitayning Oqughuchilarni Jasusluqqa Seliwatqanliqidin Gumanlanmaqta
Xitay jasuslirining Awstraliyide bexiraman heriket qiliwatqanliqi we ottura mektep oqughuchilirini ishqa selip bu yerdiki Uyghurlargha alaqidar uchurlarni toplawatqanliqi diqqetni chekmekte.
Awstraliyining HeraldSun gezitinng xewirige kore, otken ayda Melborndiki Iltijaliqni Qayta Qarap Chiqish Sotida Xitay dairiliri Awstraliyidiki Uyghurlarning herikitini kuzitiwatqanliqi, ularning paaliyetlirini suretke eliwatqanliqi we ulargha tehdid selip uchur toplashqa mejburlawatqanliqi otturigha chiqqan.
Awstraliyining Xitay bilen bolghan diplomatic munasiwetliri otken ayda Uyghurlarning lideri Rabiye xanimning Kanberagha qilghan ziyariti bilen yirikleshkenidi.
Hazir Awstraliye dairiliri Awstraliyige 2006-yili kelgen we Xitaydiki waqtida bala chushuruwetish we ayallarni tughmas qilish operatsiyisini ret qilghan bir doxturgha siyasiy panahliq berdi.
Sot Xitay dairilirining mezkur doxturning Awstraliyidiki heriketlirini kuzitiwatqanliqini we uning 2008-yili Adelaydta otkuzulgen Uyghurlarning paaliyitige qatnashqan waqittiki suretlirini qolgha chushurgenlikige dair pakitlarni anglidi.
Mezkur suretler Xitay dairiliri teripidin bu doxturning Xitaygha barghan tonushliridin u heqte soal sorashqa ishlitilgen.
Sotning korsitishiche, “Mezkur doxturning bir dosti Xitaygha qaytqanda, Xitay dairiliri uninggha (bu doxturning) Rabiye xanim qatnashqan bir paaliyettiki suritini korsetken.”
Sotning hokumide Xitay jasuslirining Awstraliyide aktip heriket qiliwatqanliqi we Awstraliyidiki bezi Uyghurlargha tehdid selip jasusluqqa zorlawatqanliqigha ait hojjetler bar.
Tashqiy Ishlar we Soda ministirlikining sotqa bildurishiche, “shu nersini oylash mumkinki, Xitay dairiliri Awstraliyidiki Uyghur ottura mektep oqughuchilirigha yeqinliship, ularni Uyghur jama’iti heqqide uchur toplashqa salalaydu.
“Xitay dailirining kutkinidin chiqmay uchur bilen teminleshni ret qilish Xitaygha qaytqanda awarichiliqqa uchrash mumkinchilikidin derek beridu.
“Bu Xitay dairilirining yekke shexslerni we/yaki ularning aile ezalirini parakende qilishini oz ichige alidu.”
Xitay dairilirining Uyghurlarni basturushi otken yildiki Olimpik Musabiqisidin ilgiri bashlanghanidi.
Awstraliye dairiliri Xitay dairilirining Awstraliyidiki herikitige diqqet qiliwatqan bolup, Sotning qarishiche mezkur doxtur wetinige qaytsa, hayati xewpke uchraydu.
“Sotning qarishiche sot igiligen uchurlar shuni ilgiri suriduki, eger iltijachi Xitaygha hazir yaki yeqin kelguside qaytsa, uning Xitay dairiliri teripidin ozining siyasiy qarashliri, dini we irqi seweblik jazalinishining heqiqiy pursiti tughulidu.”
Xitay dairilirining Awstraliye tupriqida elip beriwatqan jasusluq pa’aliyetlirige qaritilghan eyibleshler Xitay dairiliri Melborn Film Festivalida Rabiye xanim heqqide ishlengen hojjetlik filming qoyulishigha qarshi chiqqandin keyinki aylarda otturigha chiqqan.
Xewer menbesi:
www.heraldsun.com.au/news/national/review-suspects-china-of-recruiting-students/story-e6frf7l6-1225772043788?from=public_rss